‘Maria Mediatrix’ door de jaren heen

Een internaat, juvenaat, bedehuis en asielzoekerscentrum in Azelo. Het was ‘wereldnieuws’ in Borne! In tegenspraak met gemaakte afspraken wilde het gemeentebestuur het AZC-complex, dat in 2019 definitief werd gesloten en in april 2020 in eigendom was verkregen, toch weer voor een periode van 3 jaar verhuren aan het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor de opvang van maximaal 300 vluchtelingen. ’t Melbuul’ndorp schudde even op haar grondvesten. Keiharde, eerder gemaakte afspraken met omwonenden en gemeenteraad, bleken toch niet zo hard te zijn. Erger nog, daarbij werd - kennelijk in een vlaag van bestuurlijke naïviteit - de gemeenteraad, het hoogste bestuurlijke orgaan in de gemeente, om de tuin geleid. Geschrokken van de felle reacties haalde het gemeentebestuur, al even onverwacht en verrassend, op 14 december de afspraken met het COA van tafel. Tijd om terug te gaan in de geschiedenis…

Het hoofdpijndossier AZC is een erfenis van de gemeente Ambt Delden. Door een grenswijziging met deze inmiddels opgeheven gemeente per 1 januari 2001 staat het complex op Borns grondgebied. Het voormalige jongensinternaat werd door het COA in de periode 1993-2019 drie keer als opvang voor vluchtelingen in gebruik genomen; van 1993 tot 2012, van 2014 tot 2018 en in 2019. Afname en groei van het aantal vluchtelingen leidden respectievelijk tot voorgenomen sluiting en het maken van een doorstart, al dan niet in strijd met gemaakte afspraken.

In 2018 liet het COA nog weten Azelo niet te zullen aanhouden omdat het pand te klein en te oud is voor een volwaardig asielzoekerscentrum en zou een ingrijpende verbouwing noodzakelijk zijn. Een voornemen tot tevredenheid van omwonenden bij wie het draagvlak de laatste jaren aanzienlijk was gedaald door tal van problemen. Definitief een gesloten boek? Nee, want de opvang werd officieel pas op 23 december 2019 beëindigd, maar kreeg dus eind vorig jaar alsnog een fikse nabrander.

Fraters Maristen

De eerste bewoners op deze locatie waren de Fraters Maristen. Een frater is een geestelijke zonder priesterwijding. Het woord marist vindt z’n oorsprong in Maria, leven met aandacht, zorg, ontvankelijkheid en eenvoud. De congregatie van de Fraters Maristen werd gesticht in het bisdom Lyon (Frankrijk) in 1817. De broeders legden zich toe op opvoeding van de jeugd, openstaan voor de veranderende wereld, zonder grote kerkelijke pretenties.

Toen Hitler in 1936 niet langer religieuze onderwijzers in Duitsland duldde, weken enkele Duitse fraters uit o.a. Recklinghausen naar Almelo en andere plaatsen. In Almelo waren ze gehuisvest in huize ‘Castello’ aan de Gravenallee. Toen de plannen om daar een juvenaat (voor de opleiding van broeders) en een kostschool met katholiek gymnasium te stichten op niets uitliepen, werd in 1939 in Azelo een stuk grond aangekocht, waarop een ‘landhuis’ verrees. Hierin vestigden de fraters zich in 1944.

Jongensinternaat

Na de oorlog begonnen ze een jongensinternaat voor ulo (mavo) leerlingen in enkele noodlokalen. Het internaat werd ‘Maria Mediatrix” (Maria Middelares) genoemd. De doelstelling van de fraters was jongens die de zesde klas (groep 8) van de lagere school (basisschool) met goed gevolg doorlopen hadden, behalve voor de opleiding voor het examen mavo en middenstandsdiploma tevens een algemene ontwikkeling en een katholieke opvoeding te geven. Het ging om jongeren die voor kortere of langere tijd buiten het gezin moesten of wilden wonen. Vanaf 1952 was er ook een juvenaat gevestigd voor leerlingen die wilden intreden, zij kregen extra begeleiding en vorming en werden later gehuisvest in een apart staand gebouw.

Het aantal leerlingen bedroeg in 1953 honderdvijftig. Op 8 december 1953 werd de eerste steen gelegd voor een nieuw internaat dat in 1954 in gebruik werd genomen. In het gebouw was ook een kapel, een aanbiddingsruimte, ondergebracht. In 1971 verviel de verplichting tot het dagelijks bijwonen van de H. Mis voor scholieren. Het onderwijs van de fraters werd medio 1992 beëindigd.

Hoe nu verder?

Het gemeentebestuur zal er veel aan gelegen zijn om het geschonden vertrouwen te herstellen, maar zal daarvoor in een nader debat diep door het stof moeten. Komende donderdag staat hiervoor een extra raadsvergadering op de agenda. Ondertussen luidt het COA de noodklok, voor volgend jaar zijn nog eens vijfduizend nieuwe opvangplekken nodig voor asielzoekers. (HN)

Bron: Artikelenserie ‘Bedehuizen uit het verspreidingsgebied van het Hofweekblad’ Delden – Z.Kolks.; Archief Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven. Foto’s: N.V. Luchtfoto Nederland; Rijksdienst voor het culturele erfgoed Amersfoort, Dirk de Graaf