'Had ik maar bij jullie aangeklopt'

Vandaag is het precies 76 jaar geleden dat de Engelsman Jimmy Taylor, hangende aan zijn parachute, landde in ’t Hesseler. Hij wist weliswaar uit handen van de Duitse soldaten te blijven, maar die ontsnapping zou uiteindelijk wel de dood betekenen van vier Bornenaren. Ruim 46 jaar later hoorde Taylor voor het eerst over de gevolgen van zijn vlucht. Vol schuldgevoelens zocht hij in 1991 contact met de nabestaanden. Het zou de start van een warme vriendschap worden. In 2016 overleed de ongelukkige parachutist. Een terugblik…

Op zondag 19 november 1944, het liep tegen de middag, landde een parachutist in buurtschap ’t Hesseler in Hasselo, even over de gemeentegrens met Weerselo. Toegesnelde nieuwsgierigen zagen nog net hoe de man zich, na landing, van zijn parachute en cap kon ontdoen en zich vervolgens uit de voeten maakte. Met 500 man van een in Borne gelegerd detachement Fallschirmjäger werd daarop onmiddellijk de omgeving afgezet en uitgekamd. De zoekactie leverde geen bruikbare aanwijzingen op en dat wekte zo’n grote woede op bij de Duitsers, dat werd overgegaan tot willekeurige gijzeling van 6 personen, die werden overgebracht naar het politiebureau in Hengelo.

Dreigende executie

Later in de middag werd op last van de Sicherheitspolizei Enschede de heer P.A. van Dijk, de 56-jarige vader van gemeenteambtenaar Piet van Dijk, die actief was in het verzet, nog aan het bureau gebracht. De Duitse autoriteiten stelden het gemeentebestuur aansprakelijk voor het gebeurde en dreigden met executie van de gijzelaars als de parachutist niet zou worden gevonden. Volgens hen zat Borne vol met hulpverleners aan de vijand. De woede en frustratie daarover bereikte dezelfde avond nog het kookpunt en daarvan werd Jan Vonk, een 23-jarige jongen en verzetsman uit Borne, het slachtoffer. Hij werd standrechtelijk geëxecuteerd achter het oude gemeentehuis.

Ondanks grote inspanningen van burgemeester Van den Toren, kon niet worden voorkomen dat G.J. Boomkamp (31), H.F. Roetgerink (29) en P.A. van Dijk (56) een week later hetzelfde lot ondergingen. Op zaterdag 25 november dreven de Duitsers, onder invloed verkerend, hun slachtoffers naar een weiland, dicht bij de plek waar de parachutist bijna een week daarvoor was neergekomen. Geschokt moesten ze toezien hoe een aangetreden executiepeloton de mannen doorzeefden met kogels. Boomkamp en Roetgerink woonden vlakbij de plek des onheils. De heer Van Dijk werd gedood als represaille voor de bevrijding van zijn zoon Piet (een verzetsstrijder) uit de gevangenis in Almelo op 24 maart.

Fotoverkenningsvlucht

46 Jaar na dato kon de parachutist in kwestie worden getraceerd en opgespoord. Hij, Flight Lieutenant Harold, James, Strickland (Jimmy) Taylor, was op 19 november opgestegen van vliegveld Melsbroek in België voor een fotoverkenningsvlucht boven het Duitse Rheine. Hij vloog in een Spitfire (FR.IXPL957) behorend tot het 16e squadron RAF en had geen wapens aan boord, maar was ‘bewapend’ met twee grote camera’s. Door motorproblemen moest hij het toestel verlaten. Na landing aan zijn parachute kon hij vluchten en aanvankelijk, zonder hulp van anderen, uit handen van de Duitsers blijven, maar bijna een week later werd hij, na omzwervingen via Delden, Zutphen en Houten, op 24 november in Rhenen gearresteerd. Hoe bizar, een dag vóór de executie van de drie onschuldige mannen! Na arrestatie werd hij overgebracht naar ‘Stalag Luft 1’, een concentratiekamp bij Barth aan de Oostzee.

Een grote schok

Taylor is altijd onwetend geweest van de vreselijke gebeurtenissen op 19 en 25 november 1944. Een telefoontje in 1990 met die wetenschap, heeft zijn leven op de kop gezet. De gedachte dat hij door zich aan te geven, onschuldige mensen het leven had kunnen redden, was voor hem een grote schok. Zijn leven was het niet waard ingeruild te worden tegen een enkele Nederlander, laat staan tegen dat van drie. “Had ik maar bij jullie in ’t Hesseler aangeklopt”, klonk het.

Anderzijds voelde hij zich niet schuldig omdat hij van niets wist, met niemand had gesproken of door iemand verborgen was gehouden. Op 28 augustus 1991 ontmoette hij voor het eerst de nabestaanden van de slachtoffers. Een bezoek waar hij tegenop zag, hij haalde zich alle mogelijke verwijten in het hoofd die men hem zou kunnen maken. Dat pakte anders uit. Uit dit eerste contact is warme vriendschap gegroeid. De vermiste piloot was terecht!

Jaarlijkse herdenking

Jimmy Taylor overleed op 24 december 2016 in zijn woonplaats Leeds. Tot aan zijn dood stond hij jaarlijks op 4 mei, in het bijzijn van nabestaanden, twee minuten stil tijdens de herdenking bij het landkruis op ’t Hesseler, vlak bij de plek waar hij aan zijn parachute neerkwam. De NOS en de BBC besteedden respectievelijk in 1994 en 2011 aandacht aan het verhaal van Taylor en zijn ervaringen als ‘Spitfire Photo Reconnaisser’. De documentaire van de NOS, ‘De onwetendheid voorbij’ leidde naar de plek waar zijn Spitfire op 19 november 1944 is gecrasht. Restanten daarvan konden in 1995 worden opgegraven.

Over wat eraan vooraf ging en over de nasleep van deze onuitwisbare tragedie, schrijft Taylor in zijn indrukwekkende boek ‘One Flight too Many’, dat in 2012 is verschenen. De gemeente Borne eert Taylor en slachtoffers door in 2015 een straatnaam naar hen te vernoemen in De Bornsche Maten, niet ver van het monument aan de Tuinlaan. (HN)

Bron: ‘In Verdrukking, Verzet en Vrijheid’, H. Noordhuis, G.P. ter Braak, M.F.S. Kienhuis. Hengelo 1990