Sinterklaas in crisistijd

We leven in onwezenlijke tijden. Het coronavirus beperkt ons aanzienlijk in het dagelijkse doen en laten, het is de nieuwe werkelijkheid. Nu duidelijk is dat de gedeeltelijke lockdown tot ergens in december van kracht blijft, heeft het bestuur van de Bundeling Bornse Ondernemers besloten de traditionele sinterklaasoptocht af te blazen. Sint slaat Borne over dit jaar, fysiek dan wel te verstaan, want interactief zal hij zeker van zich laten horen. Nu zelfs de pepernoot volgens een marktleider recessiegevoelig is en niet kan tippen aan het verkooprecord van vorig jaar, moeten we ons afvragen of we niet afstevenen op een coronadepressie. Een depressie net als na de beurscrash van 1929. Een terugblik…

Gelukkig zijn er meer verschillen dan overeenkomsten met die zwarte periode. Om de coronapandemie in te dammen wordt in ons land een deel van economie kunstmatig stilgelegd. De crisis van de jaren dertig in de vorige eeuw, was de grootste wereldwijde economische depressie van de 20e eeuw. Het leidde tot grote werkloosheid en armoede in Nederland en de regering Colijn had geen oplossing. Werklozen kregen een minimale uitkering ‘van de steun’. Ze moesten bovendien ‘stempelen’, zodat ze niet stiekem konden bijklussen. Voor iets meer geld dan de steun konden ze zich aanmelden voor een werkverschaffingsproject, zoals het graven van het Twentekanaal.

Deze tijdsomstandigheden vormden in Borne in 1939 het decor voor de intocht van Sint-Nicolaas. Voor extra spanning zorgde de afkondiging van de algehele mobilisatie op 28 augustus van dat jaar. Onze krijgsmacht werd in staat van paraatheid gebracht als voorzorgsmaatregel voor dreigend oorlogsgevaar.

De Bornse Courant van 9 december 1939:

‘Door de plaatselijke middenstandsverenigingen werd besloten, onder druk van de bijzondere Tijdsomstandigheden, geen Sint-Nicolaasactie te houden. (...) Als er iets geslaagd is, dan is het wel het bezoek van Sint-Nicolaas met zijn knechts aan ons dorp. Om 09.15 uur zou St. Nicolaas per trein aankomen, het werd 10 minuten later. Op het perron waren ter begroeting aanwezig burgemeester Schaepman, eere-voorzitter van het Oranjecomité en de leden van dit comité. Het enthousiaste gejuich der kinderen, die allen van een vlaggetje waren voorzien, hield minutenlang aan. Sinterklaas liederen werden gezongen.

De optocht werd geformeerd en toen begon de zegetocht van de Sint, gezeten op een schimmel, langs verschillende straten naar het Gebouw v.Chr. Belangen. Hier bracht de Sint een bezoek aan groepen leerlingen van de 1e, 2e en 3e klasse van enkele scholen. In de morgenuren traden ook afwisselend in de zalen van hotel Keizerskroon en café Meijering op een goochelaar en een buikspreker voor verschillende klassen van scholen. De schaterlach was menigmaal niet van de lucht. Na deze vermoeiende uren toog Sint-Nicolaas met 5 auto’s naar de militairen die ergens in gemeente gelegerd zijn’.

Met die militairen worden de manschappen bedoeld van de 1e compagnie van het 5e grensbataljon, die gelegerd waren in Bornerbroek en verantwoordelijk voor het tijdig opblazen van de brug in de Entersestraat. Dat gebeurde in de vroege ochtend van de 10e mei 1940 toen de Duitsers ons land binnenvielen.

De optocht was een van de weinige lichtpuntjes in barre tijden. Het waren andere tijden, daarom maar snel terug naar de onze... in afwachting van een vaccin. (HN)

Bij de foto's: 

Boven: De optocht in de Grotestraat, ter hoogte van het eeuwenoude pand van timmerman Bernard Klumpers (‘Klumpershoes’), dat in 1950 werd afgebroken. Op die plek is nu gevestigd Berteke Hairstyling. Links is nog zichtbaar het voormalige café ‘De Harmonie’, nu een ijssalon. Links op de foto (met hoed) burgemeester Schaepman, achter het derde meisje (r), Ir. Johan Spanjaard, voorzitter van het Oranjecomité. De stoet is op weg naar het Gebouw voor Christelijke Belangen. Dat stond vlakbij het oude gemeentehuis, op een perceel het nieuwe gemeentehuis en de parkeerplaatsen van Albert Heijn en Lidl omvattend. De bouw van dit gebouw in 1901 was een enorme stimulans voor het protestants christelijk verenigingsleven. Het brandde af op 13 december 1943, alleen de conciërgewoning bleef gespaard. Dat kreeg later diverse andere bestemmingen; kantoor gemeenteontvanger, muziekschool, kantoor woningbouwvereniging en vergaderruimte voor de fracties van de politieke partijen.

In de tekst: De muzikale omlijsting van de optocht was in handen van een samengesteld orkest uit leden van de Bornse Harmonie en de St. Stephanus Harmonie onder leiding van Karel van Gelder.

Bronnen: 'Groeten uit Borne', G.P .ter Braak, H Noordhuis. Twents-Gelderse Uitgeverij Oldenzaal. 1992. Foto’s: gemeentearchief Borne, collectie Kömmelt.