De gedachten achter Shared Space

In 2012 is de Nieuwe Kerkstraat in Borne ingericht als Shared Space. Maar wat houdt het precies in en hoe past dit concept in de Nieuwe Kerkstraat?

Het verkeersconcept Shared Space gaat uit van eigen verantwoordelijkheid van weggebruikers. Verkeersvakken, -obstakels, en -borden worden weggehaald en alle weggebruikers maken gebruik van dezelfde ruimte. Omdat dit onoverzichtelijker is, letten mensen meer op, waardoor de situatie uiteindelijk veiliger wordt. Het gaat niet alleen om de verkeersruimte, maar meer om verblijfsruimte. Het wordt vooral toegepast op plekken waar het niet draait om snel, efficiënt verkeer, maar waar het hoort te draaien om verschillende sociale functies, zoals in centra.

Europees project

Shared Space is begonnen als Europees project eind jaren ‘90, waarbij gezocht werd naar nieuwe manieren om de openbare ruimte in te richten. Een belangrijke rol was weggelegd voor Hans Monderman, een Friese verkeerskundige, die een oplossing zocht voor het ‘verkeersprobleem’ van dat moment.

De traditionele manier van omgaan met verkeersonveiligheid en het steeds drukker wordende verkeer was het inrichten met drempels, verkeersborden, stoplichten, aparte verkeersvakken en dergelijke. Deze manier van inrichten heet Duurzaam Veilig.

“Deze juridificering van de openbare ruimte leidde wel tot minder verkeersdoden, maar werd vrij rigide toegepast zonder rekening te houden met de context van de openbare ruimte”, legt Sjoerd Nota, van het kenniscentrum Shared Space, uit. Er kwamen steeds meer waarschuwings- en verbodsborden, drempels en andere ‘ontsierende’ elementen, die echter ook steeds minder effect hadden op het terugdringen van verkeersonveiligheid. “De daling van het aantal verkeersdoden stagneerde op een gegeven moment, maar we waren in de situatie beland dat de verkeersindeling gericht was op de automobilist, en minder op de kwaliteit van de openbare ruimte.” Moest het niet allemaal radicaal anders?

Een andere kijk op verkeersveiligheid

Shared Space werd bedacht als oplossing voor het, inmiddels voornamelijk voor auto’s ingerichte verkeerslandschap, waarbij werd gekeken naar een manier om de veiligheid te blijven waarborgen. “Zeker in centra moet het gaan om elkaar kunnen ontmoeten en waarbij sociale normen misschien wel belangrijker zijn dan alleen verkeersnormen. Dit betekent niet dat we veiligheid overboord kunnen gooien. Het concept heeft het meeste weg van een woonerf. Daarnaast heerste ook de vraag in hoeverre er nog extra verkeershulpmiddelen bedacht konden worden om de veiligheid te garanderen.”

De vraag die Hans Monderman zichzelf heeft gesteld is hoe verkeersveiligheid, leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit samen kunnen komen. “Dit is gestart in een aantal dorpen in Noord-Nederland en daar werkt het ook goed. De gedeelde ruimte beïnvloedt het gedrag, waardoor het veiliger wordt.”

De uitgangspunten van het nieuwe concept waren:

- Openbare ruimte is ruimte voor verblijven, ontmoeten, ontspannen en verplaatsen

- De ruimte inrichten voor een zoveel mogelijk gezamenlijk en gedeeld gebruik

- Terughoudend met verkeerstechnische en juridische instrumenten; de mens is maat der dingen, niet de auto.

- Gebruik maken van historie, identiteit en context van de ruimte om gedrag te sturen

- Verantwoordelijkheid op straat en in het proces terug naar de gebruiker

Het concept werd in veel verschillende plaatsen toegepast. Kleine centrumstraatjes, maar ook doorgaande wegen, kruispunten en rotondes werden volgens het Shared Space principe ingericht. Er is zelfs een dorp in Friesland waar helemaal geen enkel verkeersbord meer te vinden is.

Kritiek

Het concept kon in eerste instantie rekenen op toch wat kritiek: “Het was best een revolutionaire gedachte en mensen waren sceptisch dat het juist onveiliger zou worden.” Dat onveiligheidsgevoel is onderdeel van het concept. “Een belangrijk onderdeel is de constant-risico theorie. Deze gaat ervan uit dat als je je onveiliger voelt, je je onzekerder gaat gedragen en daardoor dus beter oplet.” Veel mensen voelen zich veiliger in een omgeving met verkeerslichten en drempels, maar mensen worden daardoor luier in het opletten. “Dat deze ‘zekerheden’ wegvielen was in het begin een punt van kritiek en nog steeds horen we het van mensen.”

Ervaringen

Deze kritiek lijkt echter niet terecht, althans niet op alle plekken. “Uit onderzoek is gebleken dat Shared Space werkt als je rekening houdt met een aantal zaken.” Het werkt alleen in gebieden waar de snelheid van de weggebruikers laag is, het onveiligheidsgevoel toeneemt en waarbij onderlinge communicatie is. “Dit hoeft niet persé verbale communicatie te zijn, ook oogcontact is belangrijk.” Verder blijkt dat op de meeste plekken de waardering voor de beeld- en verblijfskwaliteit toeneemt. zoals op onderstaande locatie het geval is.

Nieuwe Kerkstraat

Ook in Borne is er kritiek op de veiligheid in de straat. Of dit terecht puur de gevoelens zijn of dat de situatie ook daadwerkelijk onveiliger is weet Sjoerd Nota niet. “Ik ken de situatie niet, omdat ik er nog niet ben geweest.” Aan de hand van Google Street view vallen hem wel twee dingen op. “Wat we vaak zien is dat situaties die overzichtelijk lijken voor automobilisten, zoals bebouwing vlak langs de straat, een rechte weg en het gebrek aan zijwegen kunnen leiden tot snelheidsverhoging”. Ook het feit dat het een eenrichtingsstraat is maakt dat auto’s makkelijker harder gaan rijden dan de toegestane snelheid, omdat ze weten dat er geen tegengesteld verkeer is. “Dit zijn twee factoren die de situatie in Borne zouden kunnen beïnvloeden, omdat we van andere locaties weten dat dit het geval is.” (Benthe Bronkhorst -BOP)

Over de situatie in de Nieuwe Kerkstraat volgen meer artikelen, die worden gebundeld in het onderzoeksplatform BOP.