Bijzondere verhalen achter omslag boek

Vanaf nu kijkt de bezoeker van de lezing met een andere blik naar een boek. Iedereen heeft weleens een boek in de handen gehad. Juist daarom is deze eerste lezing in het nieuwe jaar in de Bornse Synagoge voor iedereen interessant. Op vrijdagavond weet Hans Hoes de luisteraar te pakken met zijn uiteenzetting over omslagen van bekende literatuur.

Wie zich een boek herinnert, kent vaak nog de afbeelding en de kleuren van de buitenkant. De inhoud vervaagt. “Loop je in een boekenzaak dan vangt de buitenzijde onze aandacht. We zijn visueel ingesteld”, merkt Hans Hoes op. Het boek maakt ons nieuwsgierig en kietelt tot aanschaf. Hans Hoes, oud-journalist van Het Financieele Dagblad en schrijver van boeken, films en popmuziek neemt de luisteraar op een boeiende wijze mee in de wereld van ‘oude’ boeken. Al op jonge leeftijd was hij gefascineerd door de buitenkant van boekwerken. Dit resulteerde in een enorme verzameling. Waar hij deze avond tijdens zijn presentatie uit put.

Backfisch

Hoes behandelt covers van meisjesboeken die tussen 1880 en 1960 zijn verschenen. Met beeldpresentatie illustreert hij de spiegel des tijds. Kunststromingen als Jugendstil, Art Deco, De Stijl zijn duidelijk terug te vinden op de omslagen. De veranderde Nederlandse taal, schrijfwijzen en lettertypen illustreren dat onze maatschappij dynamisch is. Ook bekende schilders zoals Jan Sluijters decoreerden het boek. De ouderen in het publiek kennen de welluidende titels en schrijvers: Zomerzotheid, Schoolidyllen, Stijfkopje, Joop ter Heul. Weliswaar van latere drukken. Kleding, auto’s en houdingen schetsen hoe men in die tijd leefde. Nieuw werd het fenomeen ‘Backfisch boek’. Een begrip in West-Europa. Met titels als Zwischen Weib und Kin. Soms met frivole omslagen. De titel Backfisch Aquarium gaf aan dat het meisjesboek zich in een kostschool afspeelt.

Jetjes hongerkuur

Er wordt regelmatig gelachen in de zaal. De titels als Het Geitenweitje, Onder Moeder (eerste uitgave in 1890 zonder s), Vleugels en Jetjes hongerkuur zorgen voor een ontspannen sfeer. De afbeeldingen op de covers tonen dat meisjes toen in een brave zoetsappige droomwereld leefden. Mannelijke illustrators bevestigden dit. Eén van de bezoeksters zit, met een stapeltje rijk geïllustreerde boeken naast haar op de grond, geboeid te luisteren. Gepakt door het verhaal bekent ze: “Ik neem ze weer mee naar huis. Ze zijn toch wel heel mooi en waardevol. Voorlopig blijven ze in de boekenkast staan.”

Grote hilariteit klonk in de zaal toen Hoes duidde op de rolbevestigende titels en ondergeschikte houdingen van vrouwen op de omslagen. De titel Was ik maar jongen riep bij de aanwezige dames grote verontwaardiging op. Het feminisme en emancipatie waren in die tijd nog ver te zoeken.

Pocketboek

Hoes neemt het publiek mee in de ontwikkeling van het pocketboek en de rol van de grafische vormgeving daarin. Een afmeting geschikt voor in de jaszak of in het damestasje. Uitgeverijen als Prisma, De bezige Bij, Havank en Zwarte Beertjes kennen de meeste aanwezigen. Wie kent de bekende boeken met illustraties van Dick Bruna niet? Bruna, bekend van de wereldberoemde Nijntje boeken. Bruna illustreerde veel van de uitgaves van Zwarte Beertjes. De sterk vereenvoudigde, soms naïeve, grafische afbeeldingen prijken op de covers van deze pockets.

De één zegt het, de ander denkt het bij het verlaten van de zaal: “Als ik nu voor mijn boekenkast sta, kijk ik anders naar mijn verzameling…” (YD)