Fred Nachbaur op 3 april ’45: ‘I was scared’

Het klinkt onwaarschijnlijk, maar het is waar. Bijna 75 jaar nadat Borne door het Dorset regiment, de Royal Dragoons en Sherwood Rangers werd bevrijd, meldt zich bij BorneBoeit de man die als eerste van de Dorsets oog in oog kwam te staan met de Bornse inwoners. Het is Fred Nachbaur, de Britse infanterist D-compagnie van het 4e Bataljon Dorset regiment. Fred is inmiddels 93, woont al jaren in het Canadese Ottawa en keerde nooit meer terug naar Borne. Daar komt binnenkort verandering in, want in de eerste week van april maakt hij de oversteek om als eregast de 75-jarige bevrijdingsfeesten bij te wonen.

Een enorme knal bij de Welemansbrug

Het verhaal van Fred Nachbaur begint in de namiddag van 3 april 1945, enkele uren voor de bevrijding van Borne. Vanuit Hengelo stoomt hij met zijn maten in een lange rij tanks en andere voertuigen op naar Borne. Halverwege, zo’n 500 meter vóór de Welemansbrug over de Bornse beek, houden ze halt. Even later klinkt er een enorme knal. “Het was de grootste en hardste klap die ik in de hele oorlog hoorde”, zegt hij nu. Het lijkt erop dat de Duitsers de brug hebben vernietigd.

Koortsachtig overleg tussen de superieuren leidt ertoe dat Fred door major Matthews wordt aangewezen om op onderzoek uit te gaan. ‘Off you go, now’, luidt het bevel, ‘er naartoe en opschieten’. En dat doet ‘ie. Moederziel alleen baant hij zich een weg door het hoge gras en onkruid. Fred: “Ik was echt bang, mijn haren stonden van de zenuwen rechtop en ik had het gevoel dat mijn helm wel 5 centimeter hoger stond.” Eenmaal bij de brug ziet hij de beschadigingen. De leuningen zijn weggeblazen en in het midden is een groot gat geslagen, maar het lijkt erop dat de tanks er nog overheen kunnen.

‘De Engelsen, het zijn de Engelsen’

Als Fred besluit nog een stukje door te lopen in de richting van Borne komt hij in de buurt van een aantal woningen. Bij een van deze huizen hoort hij rumoer. Hij richt zijn geweer op de deuropening en op dat moment komt er een man naar buiten. Volgens de infanterist van toen een lange, slanke vent in een grijs pak. “Stop”, zegt Fred. De man stopt en stamelt even later: "Who are you? Are you English?” Waarop Fred -eigenlijk overbodig- reageert met: “Do you speak English?” Daarop maakt de angst van beiden voor het ongewisse snel plaats voor blijdschap. De man in het grijze pak draait zich om en roept: “De Engelsen, het zijn de Engelsen!” Dan komen er zo’n 40 mensen uit het huis die zich verdringen rond de bevrijder. Terugdenkend aan dit moment weet Fred Nachbaur het zeker. “Die man in het grijze pak was degene die mij het eerst in Borne ontmoette. En ik hem!”

De euforie is groot en dat zien ook de manschappen die op afstand de ontwikkelingen volgen. Zij besluiten daarop hun opmars naar Borne te vervolgen.

Ondertussen tillen de Bornenaren Fred op hun schouders en nemen hem mee naar café ’t Schip, het tegenwoordige Jasmin Garden. Daar wordt hij op het biljart gezet, samen met een meisje dat de hele tijd om zijn nek blijft hangen. Zij kust hèm en hij kust haar. Vijfenzeventig jaar na dato is er weer die flonkering in de ogen van die eerste bevrijder. “Het was een hele mooie avond”, zo zegt hij lachend in Ottawa.

Urenlange gesprekken

De gebeurtenissen van die derde dag in april hebben een enorme indruk gemaakt op Fred Nachbaur. Hij heeft er nog vaak aan gedacht en veel over verteld. Zo kwam hij twee maanden geleden ook in gesprek met de oud-Hengeloër en inmiddels ook jaren geleden naar Ottawa geëmigreerde Marc van der Pas. Het werden urenlange gesprekken, die Van der Pas op band opnam en vervolgens naar BorneBoeit stuurde. De inhoud ervan bleek voldoende om Fred Nachbaur namens de gemeente Borne uit te nodigen om op en rond 3 april opnieuw in Borne te zijn. Niet als verkenner/infanterist, maar nu als eregast.

In nauwe samenwerking met RTV Oost is er inmiddels een reportage vervaardigd over de gebeurtenissen op die legendarische dag, gelardeerd met fragmenten uit de gesprekken met Fred. De regionale zender zendt die reportage vandaag uit en is ook hieronder te zien. Ook vertellen we u vanzelfsprekend in de aanloop naar 3 april nog meer over de momenten die Fred Nachbaur beleefde tijdens de bevrijding van Borne. Over de vragen die hij nog steeds heeft, en over de mensen die hij o zo graag zou willen terugzien.

Ondertussen is ook Hans Nijhof druk doende de sporen van de veteraan op die bewuste vooravond na te trekken en het verhaal van Fred compleet te krijgen. En last but not least zullen we zijn bezoek aan Borne in de eerste week van april natuurlijk op de voet gaan volgen. (AJ/BM)