Bornsche Maten verder zonder Ton ter Ellen

Vanaf 2002 trok Ton ter Ellen, namens de gemeente Borne, het megaproject De Bornsche Maten. Afgelopen vrijdag nam hij afscheid. “Ik heb heel lang getwijfeld”, vertelt hij. “Maar heb begin dit jaar toch maar de knoop doorgehakt.” Op 65-jarige leeftijd acht Ter Ellen de tijd rijp om van zijn pensioen te gaan genieten. In Bernd van den Dolder, alweer enkele jaren als ontwikkelingsmanager werkzaam bij de gemeente Borne, is een opvolger voor Ton ter Ellen gevonden. Ooit werd Den Dolder door Ter Ellen aangenomen als assistent-projectmanager Bornsche Maten. “Ik laat mijn werk met een gerust hart aan hem over.”

Het begin

De plannen voor de grote nieuwbouwwijk stammen uit de tijd van de gemeentelijke herindeling. Borne moest Bornerbroek afstaan aan Almelo en kreeg binnen de Netwerkstad de opdracht om heel veel woningen te bouwen, om zelfstandig te kunnen blijven en te voorzien in de woonvraag binnen de stedenband. Ooit werden er aantallen van 3.500 genoemd, maar in de Intergemeentelijke Structuurvisie van de Netwerkstad (Enschede, Hengelo, Oldenzaal, Borne en Almelo) van 2000 was sprake van 2.700 woningen. In 2002 kwam projectmanager Ton ter Ellen via zijn bedrijf IM-RO binnenboord en het ontwikkelen kon beginnen.

De uitgangspunten

“Ik kreeg de boodschap mee een wijk te ontwikkelen die aan zou sluiten bij de kern van de gemeente. Ruim opgezet, met veel laagbouw en hier en daar een hoog accent.” Ter Ellen had veel ervaring opgedaan met dergelijke projecten. Er werd een projectteam geformeerd met diverse deskundigen en een Masterplan ontwikkeld, dat de grenzen aangaf, welk type woningen er gebouwd zou gaan worden en hoe in grote lijnen de infrastructuur er uit moest zien. Voor dat laatste was de visie dat autoverkeer ontmoedigd werd, door slechts één grote ontsluitingsweg voor alle deelgebieden in te tekenen (de Bornsche Beeklaan) en verder veel wandel- en fietsverbindingen naar de rest van Borne. “Daar hebben we nog een prijs mee gewonnen voor wijken met een duurzaam ontwerp”, vertelt Ter Ellen trots.

Van fouten leren

Het duurde nog tot 2006 voordat de eerste woningen aan de Oude Deurningerweg en De Bongerd gebouwd werden. Bestemmingsplannen hebben hun tijd nodig. Daarnaast ging er iets mis met de aanbesteding voor het bouwrijp maken. “Vanwege het bedrag, vijf miljoen euro, moesten we het Europees aanbesteden en dat hebben we te ruim opgezet”, geeft hij ruiterlijk toe. Gevolg: meerdere rechtszaken van aannemers, die meenden recht te hebben op de klus. Het kwam allemaal goed, maar een les was het wel. “In het vervolg hebben we dat anders gedaan.”

En toen kwam de crisis

Het bleek al snel dat er veel vraag was naar de woningen in de nieuwbouwwijk. “De eerste woningen waren zo weg. Er was ook jarenlang bijna niet in Borne gebouwd.” De eerste woningen kenden veel Bornenaren als eigenaren, maar ook van elders was er belangstelling. En toen kwam de crisis … “Daar hebben we ons wel heel erg zorgen om gemaakt. We zijn meteen gestopt met verwerven van gronden om de boekwaarde maar zo laag mogelijk te houden.” Ondanks de crisis werd er, zij het in een minder tempo, doorgebouwd. “We waren net begonnen met collectief opdrachtgeverschap (CPO-projecten). Voor Twente was dat redelijk nieuw. Het heeft ons door de crisis heen geholpen."

Nog donkerder wolken

Maar de donkerste wolken moesten nog komen. In 2016 werd van rijkswege opdracht gegeven om nog eens goed te kijken naar alle uitbreidingsplannen, vanwege de afname van de bevolkingsgroei. In Twente ontstond er getouwtrek over waar dan geschrapt moest worden. Voornamelijk buurman Hengelo vond dat het maar minder moest zijn in Borne.

Er ontstond zelfs een scenario dat de Bornsche Maten maar helemaal op slot moest, ten gunste van uiteraard andere uitbreidingsplannen. “Echt een héle donkere wolk! Het afwaarderen zou Borne miljoenen gaan kosten.”

Bestuurlijke ruzie

Er volgde veel en heftig overleg, alle bestuurlijke zeilen werden bijgezet en zelfs de Commissaris van de Koning moest er aan te pas komen om de ruzie te beslechten. Uiteindelijk moest Borne ‘nog maar’ 400 woningen op de oorspronkelijke plannen inleveren. “Het betekende dat we van een verwacht positief resultaat van vijf miljoen op het project nu op nul zitten.” Maar in ieder geval niet negatief. En of de opdrachten zo blijven? Er is nu immers alweer sprake van een tekort aan bouwplannen. “Ik werk al veertig jaar in deze branche. Ik heb nog nooit één prognose zien uitkomen. Ik zou het logisch vinden als Borne alsnog de 2.700 woningen mag bouwen, maar tot nu toe zit er geen ruimte in.”

Voetjes op de grond

En ondertussen staan de kopers in de rij voor een huis in de wijk. “Er is een enorme vraag. Het is ook een prachtige plek met een geweldige aansluiting op de snelwegen.” De diversiteit en het vele groen worden gewaardeerd. Ter Ellen is trots op ‘zijn’ wijk. “Maar ik deed niets alleen en het zijn uiteindelijk het college en de gemeenteraad die de besluiten nemen.” Zo werd er onlangs nog een project voor hoogbouw bij De Veste enkele verdiepingen verlaagd, terwijl de plannen daarvoor ook door dezelfde gemeenteraad bij het Masterplan in 2002 waren goedgekeurd. “Ik vind dat wel jammer, maar ik doe de voorstellen en anderen besluiten. Als je daar niet tegen kunt, moet je dit werk niet doen.”

Terugkijkend zegt Ter Ellen vooral een geweldige tijd in Borne gehad te hebben. “Je ziet gebeuren waar je mee bezig bent geweest en ik ben trots op het resultaat. Niet ‘mijn’ resultaat, maar ‘ons’ resultaat, van het hele team. Kijk, voor een stedenbouwkundige en een landschapsarchitect is het nooit goed genoeg. Die gaan altijd voor een 10. Mijn taak was het ook om het financieel haalbaar te maken en de voetjes op de grond te houden. Maar ik ben ook niet tevreden met een 6 en ga wel voor een 8. Ik vind dat het dat is geworden. Een prachtige wijk, waar ik elke keer met een blij gevoel doorheen rijd.”

Lego

Het is nu niet meer aan Ter Ellen om de Bornsche Maten af te bouwen. Hij gaat aan de slag met …… lego. Dan denk je meteen dat hij op zolder in Oldenzaal wel een fantastische legowijk heeft gebouwd met al die futuristische ideeën die het in de werkelijke wereld niet halen en op de tekentafel sneuvelen vanwege zoiets irritants als realiteitszin. Maar nee, de lego is een investering. “Een beetje uit de hand gelopen. Tijd om het te gaan verkopen.”

En Borne en de Bornsche Maten? Ton ter Ellen zal zich er zeker nog laten zien. Familie woont er en ook Apollo 8 heeft zijn hart gestolen. Als sponsor van Dames 1 was hij zeer betrokken bij het succesvolle team en bij thuiswedstrijden zal hij zeker regelmatig op de tribune zitten. (AJ)