Filosofie Michel Foucault uitgelegd

In het Filosofiecafé van 15 januari staat de filosofie van de Franse denker Michel Foucault centraal. Prof. Dr. Machiel Karskens bespreekt hoe belangrijk macht, disciplinering en verzet zijn in het dagelijkse leven.

Met behulp van een Power Point-presentatie wordt de lezing ondersteund. Iedereen op de mailinglist van het Filosofiecafé krijgt deze presentatie later toegestuurd.

Centrale thema in de filosofie

Het belangrijkste thema in de filosofie is het begrip Macht. Iedere filosoof heeft daar wel een zienswijze in. Michel Foucault ziet het begrip Macht in samenhang met de begrippen Disciplineren en Verzet. Waarheid is bijvoorbeeld een macht, maar ook hier moet men voortdurend bezig zijn met vragen daarover, men moet kritisch zijn en opnieuw vragen stellen.

Waarom Michel Foucault vandaag

Michel Foucault was in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw een belangrijk denker. Hij was de goeroe van de Parijse elite in die tijd van studentenrevoluties. Hij bleek een alternatief te zijn voor de bekende existentialisten (ieder persoon is een uniek wezen), als de filosofen Sartre en Camus en de Marxistische ( basis voor socialisme en communisme) denkers. Michel Foucault zette zich tegen hen af.

Michel Foucault onderzoekt hoe Macht ligt aan de oorsprong van de menswetenschappen. Hij ontwikkelt de begrippen: disciplinemaatschappij, biopolitiek en biomacht. Hij legt die begrippen ook uit in zijn vele boeken. In de vier boeken die verschijnen in de periode 1961 tot en met 1969 is hij de wetenschapshistoricus: het ‘anders denken’ beschrijft hij. Daardoor wordt hij ook voorgesteld als een ‘recalcitrant’ denker. Echter hij bedoelt met anders denken een ander perspectief op ieder vraagstuk te geven of te vinden.

Van 1970 tot en met 1976 ligt de nadruk van Michel Foucault meer op de seksualiteit als drijfveer, de biomacht. Ook disciplinering is een hoofdmotief. Daarvoor neemt hij een gevangene en gevangenis als voorbeeld. Iemand in een gevangenis zit daar omdat hij straf heeft verdiend, hij moet gedisciplineerd worden. Door toezicht op hem te houden in een positief machtssysteem vorm je het individu tot wie hij is. De persoon wordt gemeten op diverse gebieden net zolang totdat hij in vrijheid kan functioneren.

Op een school worden kinderen aan hetzelfde systeem van macht, disciplineren en verzet onderworpen. Michel Foucault vindt verzet goed, het maakt de mens of het kind tot een kritisch denkend wezen die daarmee ook de grondgedachte ’wat betekent de macht en disciplineren voor mij’ eigen maakt.

Macht als stelsel van normen en regels

Macht is ook een stelsel van normen en regels, de mens wordt erdoor gedisciplineerd en genormaliseerd. Op de scholen door te leren wat je moet kennen en weten. In de gevangenis door controle en straffen en op de straten door de alomtegenwoordige camera’s. Je gedraagt je meestal dan wel.

De boodschap is dat macht alleen werkt als het door jezelf heen werkt, door je eigen denken, voelen en weten normaliseer je jezelf. Door de disciplinering ben je toch vrij: als mens ben je vrij en zelfdenkend.

Weerstand of verzet

Weerstand of verzet is ook noodzakelijk in elke machtsverhouding. Het houdt de macht in toom, het geeft vrijheid, een tegenbeweging. Door verzet door middel van je afvragen of de macht wel zo goed is, moet ook de macht zich afvragen of hij goed uitgeoefend wordt. Michel Foucault werkte veel met deze contrasten.

Na afloop vond de discussie plaats, waarbij hier en daar wat dieper op de begrippen werd ingegaan. (AM)

De volgende editie van het Filosofiecafé in Borne is op 19 maart in het Kulturhus.