Harry Zonder: Een leven in het blauw

45 jaar lang was Harry Zonder een vertrouwd gezicht bij de politie. Hij begon zijn loopbaan als blauwhelm in Libanon en groeide uit tot een ervaren politieman die alles heeft meegemaakt: grote demonstraties, voetbalrellen, een moordzaak, gijzelingen, en zelfs de vuurwerkramp in Enschede. Een man die niet vanaf de zijlijn bekeek hoe de wereld veranderde, maar er middenin stond – altijd met het besef dat hij iets wilde betekenen. Begin februari ging hij met pensioen en nam hij afscheid van de 'blauwe familie'. Met een uitgebreid interview bij BorneBoeit blikt hij terug op een indrukwekkende carrière.

De eerste stappen: Libanon

Harry’s reis begon niet bij de politie, maar in Libanon. In 1980 vertrok hij als dienstplichtig militair naar het door oorlog verscheurde land. “Ik kon ook kiezen voor een minder spannende missie in Duitsland, maar ik wilde echt iets betekenen,” zegt hij. Het werd een periode vol levensgevaarlijke situaties. “Bijna elke nacht werden we beschoten.”

Meer dan veertig jaar later, in 2023, keerde hij met twintig veteranen terug naar Libanon. Hij nam een oude foto mee waarop hij met twee kleine jochies stond. “Ik liet die foto zien aan een man in de buurt, en die rende meteen weg. Even later kwam hij terug met een van die jochies van toen, inmiddels volwassen.” Een emotioneel weerzien.

De Domstad

Na zijn diensttijd solliciteerde hij opnieuw bij de politie – een droom die hij al op jonge leeftijd had. Toen hij zestien was, probeerde hij het al, maar kreeg te horen: “Ga eerst maar dienst doen.” Zijn tweede poging had succes, maar door een wintersportvakantie miste hij de sollicitatieronde in Twente. Hij kon terecht in Utrecht of Lelystad en koos voor de Domstad.

“In de grote stad leer je snel,” zegt Harry. En dat deed hij. Hij maakte kennis met het echte politiewerk op straat en beleefde talloze bijzondere momenten. Hij was bij de massale demonstraties in Amelisweerd, waar protestanten zich verzetten tegen de aanleg van een snelweg. “We gingen er met ME-pelotons en shovels naartoe. Er was toen nog een ouderwetse commandant die gewoon op zijn fiets naar de demonstranten reed en ze sommeerde te vertrekken. Natuurlijk luisterden ze niet, maar dat was voor mij wel een voorbeeld: als commandant moet je niet alleen van een afstand orders geven, maar ook bereid zijn om zelf voorop te staan.”

Een ander opmerkelijk moment uit die periode was zijn rol als bodyguard van de paus, die op bezoek kwam in Utrecht. “Als broekie mocht ik een halve dag naast hem lopen om hem te beveiligen. Ik dacht alleen maar: wat als iemand me nu aanvalt? Wat zou ik dan doen? Er was in die tijd nog niet zoveel voorbereiding en beveiliging als nu. Ze gingen er gewoon van uit dat alles goed zou gaan.”

Supporterbegeleider

Ook in het voetbal leerde hij snel hoe het eraan toeging. Als supporterbegeleider van FC Utrecht reisde hij in burger mee met de supporters naar uitwedstrijden. “Dan zat je als agent in je eentje in een coupé vol hooligans die wiet rookten. Dan kwam je zo high als wat de trein uit.” Later werd hij zelf ME’er en zag hij hoe gewelddadig voetbalrellen konden zijn. “Als Feyenoord op bezoek kwam bij FC Twente, werd er standaard gevochten. Het idee was toen dat politie zich moest verstoppen om agressie te voorkomen. Maar ja, als het dan toch misging, moesten we alsnog in actie komen.”

Twente hier op an!

Als pelotonscommandant ging hij naar Engeland om te leren hoe ze daar met voetbalsupporters omgingen. “Wij dachten: als de politie niet zichtbaar is, dan gebeurt er niks. Maar in Engeland zagen we overal politieagenten in gele jassen. Die waren juist heel zichtbaar. Supporters wisten meteen dat de politie aanwezig was, en dat werkte beter.” Een typisch Harry Zonder-moment speelde zich af bij de wedstrijd Arsenal-FC Twente in de Champions League. De Engelse politie riep door een megafoon in het Engels dat de supporters tussen de politiepaarden door moesten lopen. “Niemand deed dat. Toen zei ik: ‘Twente, hier op an!’ en meteen begonnen ze te lopen.”

Terug naar Twente: Politiewerk in Hengelo

Na vier jaar Utrecht keerde Harry terug naar Twente en begon hij in Hengelo. Zijn eerste nachtdienst in de horeca vond hij maar rustig. “Mijn collega’s zeiden: ‘Het wordt hartstikke druk!’ Maar vergeleken met Utrecht vond ik het heel tam.” Vijftien jaar werkte hij op straat, waarvan een groot deel als jeugdagent. “Als jeugdagent kun je echt het verschil maken. Jongeren die dreigen af te glijden, kun je nog op het rechte pad brengen. Als ze 25 zijn, is het te laat.”

Samenwerking met jeugdzorg en het Openbaar Ministerie was essentieel. Niet altijd zonder weerstand: “We kwamen ooit bij een huis waar een vijfjarig kind helemaal alleen zat. Vader zat op een booreiland, moeder in de kroeg. We konden dat kindje daar niet laten en deden onderzoek op school, maar de ouders dienden een klacht in. Twee jaar later kwam de uitspraak van de ombudsman: in het belang van een kind mag de politie informatie opvragen bij bijvoorbeeld een school. Die uitspraak wordt nog steeds gebruikt.”

De vuurwerkramp

Een van de meest ingrijpende momenten in Harry’s carrière was de vuurwerkramp in Enschede op 13 mei 2000. “Ik kwam net terug van het zwembad met mijn dochters en zag een enorme rookwolk. Op televisie zagen we de explosie. Niet veel later ging mijn pieper af.”

Wat hij aantrof, was onwerkelijk. “Doden op straat, speelgoed overal, auto’s met gaten in het dak, en apathische brandweermannen die nog aan het blussen waren. Het voelde als een oorlogsgebied.” Die nacht werkte hij door tot de volgende ochtend. Maar midden in de chaos zag hij ook iets bijzonders: “Politiemensen uit heel Nederland kwamen spontaan helpen. Zonder opdracht, zonder aarzeling. Dat is de kracht van de politie: als het er echt op aankomt, staan we er voor elkaar.”

De moord op politieman Jan Wind

Een ander moment dat diepe indruk op hem maakte, was de moord op zijn collega Jan Wind. Jan werd doodgeschoten door een man die vervolgens nog een andere agent in het hoofd schoot. Harry zat op dat moment op het politiebureau in Enschede-Zuid en hoorde de melding via de portofoon. “Iedereen ging er als een kip zonder kop naartoe. Iedereen wilde iets doen.” Harry bleef kalm en nam twee studenten mee, elk met een kogelwerend vest. “Ik zei: ‘Dit kan gevaarlijk worden. Je blijft achter me en we doen wat ik zeg.’” Toen ze de verdachte zagen proberen te vluchten over een schutting, sprong Harry in actie. “Mijn ervaring uit Libanon kwam toen naar boven: als kogels niet fluiten, ben je niet in gevaar.” Hij sprintte van auto naar auto en trok de verdachte van de schutting af. Pas later hoorde hij dat er een politiehond aan het been van de verdachte hing – iets wat hij in de adrenaline van het moment niet eens had opgemerkt. Na de aanhouding werd de verdachte in een busje met hondengeleiders gezet. “We zagen het busje heen en weer schudden,” zegt hij. “Zoiets zou nu niet meer kunnen, maar toen ging dat zo.”

Pensioen: nieuwe Plannen, maar geen vergaderingen

Na 45 jaar is Harry met pensioen, maar stilzitten doet hij niet. “Ik fluit wedstrijden bij de KNVB en bij NEO, dat houdt me scherp. Het lijkt op politiewerk: je moet de boel in goede banen leiden.” Daarnaast overweegt hij vrijwilligerswerk bij de buurtbus of op een AZC. “Mensen helpen om onze maatschappij te begrijpen, daar haal ik voldoening uit.”

Op de vraag of hij iets heeft achtergelaten bij de politie, antwoordt hij: “Ik hoop nuchterheid, realisme en de kunst van het praten. Niet meteen oordelen, maar eerst begrijpen.” (KDS/AJ)

De bijnamen van Harry Zonder

Tijdens zijn carrière verzamelde Harry een aantal kleurrijke bijnamen, elk met een eigen verhaal:

"Harry van de Sunweb" – Tijdens de NSS-top in Den Haag, waar hij Obama’s beveiliging coördineerde, regelde hij voor zijn ME peleton een verblijf aan het strand. “Als je zo’n klus doet, moet je er strak bij staan. Overdag keihard werken, en daarna een biertje aan het strand.”

"Badr Harry" – In Vriezenveen moest hij als HOVJ met een deurwaarder mee naar een beruchte garagehouder. Toen de man agressief werd, trok hij hem eigenhandig uit zijn auto en hield hem aan.

"Harry Ohne" – Tijdens de samenwerking met Duitsers gaf een van de collega's hem deze bijnaam (“Harry Zonder”), simpelweg omdat zijn achternaam in het Duits ‘zonder’ betekent.