Einde parochiekerk Zenderen nabij

“Het gaat sneller dan we allemaal denken”, verzucht Maria Verheijen, vicevoorzitter van het kerkbestuur van de RK-kerk in Zenderen, vrijdagavond tijdens de parochiebijeenkomst over de toekomst van de O.L.V. Onbevlekt Ontvangen. “Zoals het er nu naar uitziet, stoppen we per 1 januari 2025 als zelfstandige parochiekerk om daarna op te gaan in de HH Jacobus & Johannes, met kerken in onder meer Borne en Hertme.” Het is een avond waarin emotie en realiteitszin hand-in-hand gaan en waarin de toekomst van het kerkgebouw vooral in handen lijkt te komen liggen van de Karmelietenorde die er vanaf 1855 al gehuisvest is.
 

Geschiedenis

De avond wordt bezocht door zo’n dertig parochianen en is vooral bedoeld om hen bij te praten over de meest recente ontwikkelingen. Ook aanwezig zijn pastor Ton van de Gulik en Huub Welzen, de prior provinciaal van de Karmelieten in ons land. “Vanavond gaat het vooral over het wel en wee”, zegt Maria in haar introductie, waarna ze de aanwezigen meeneemt in de geschiedenis van de kerk die begon in 1798 met de ingebruikname van een kerkhuis aan de Oude Kerkweg. Zestig jaar later komen de Karmelieten naar Zenderen en in 1933 nemen ze de zielzorg van rooms-katholiek Zenderen over. “Pas in 1989 werd de kloosterkerk voor het symbolische bedrag van één gulden officieel overgedragen aan de parochie.”
 

Vandaag, 26 jaar verder, staat het kerkgebouw op de nominatie om voor hetzelfde bedrag - maar dan in euro’s - terug te gaan naar de Karmelieten. Volgens Maria zijn de redenen daarvoor legio. “We zien een vergrijzing van de vrijwilligers, een terugloop in aantallen kerkgangers, een tekort aan bestuurders, een gedwongen opheffing van werkgroepen, een afscheid van een pastoraal werker en een pastoor die nog maar twee dagen per week inzetbaar is. Dit is niet vol te houden”, zo weet ze. De aanwezige parochianen knikken bevestigend.
 

‘We zijn met open armen ontvangen’

Het kerkbestuur is achter de schermen dan al twee jaar bezig om de toekomstmogelijkheden voor hun kerk af te tasten. Zo werd er al in 2022 een enquête gehouden in Zenderen, waaruit bleek dat bijna 50 procent maar matig betrokken was bij de parochie; slecht 43 procent vond het belangrijk dat ‘Zenderen’ zelfstandig bleef. Een zelfstandigheid die al zo’n 15 jaar geleden onder druk kwam te staan toen het Bisdom Utrecht samenwerkingen en fusies promootte. Ook waren er oriënterende gesprekken met datzelfde bisdom en is er veelvuldig overleg geweest met de buurparochies in Borne en Hertme. “Bij die laatsten zijn we echt met open armen ontvangen”, aldus Maria. “Dus als je vraagt: voelt het goed om met hen samen verder te gaan, dan zeg ik volmondig ja!”
 

Dat zo’n samenwerking nogal wat voeten in aarde heeft, moge duidelijk zijn. Want wat gaat er gebeuren met de vieringen? Hoe verloopt straks de samenwerking met Karmel? Gaan de vrijwilligers die er nog zijn ook mee naar de nieuwe parochie, en zo meer. Allemaal vragen waarop de komende maanden een antwoord op gevonden moet worden.
 

Uitvaarten blijven mogelijk in Zenderen

Net zoals er even later vragen van de aanwezigen loskomen. Over uitvaarten bijvoorbeeld. Zenderen heeft immers een eigen en recent zelfs nog volledig gerenoveerd rk-kerkhof en dan zou het logisch zijn de diensten daarvoor ook in de plaatselijke kerk te houden. De vicevoorzitter kan daar direct en tot tevredenheid van de vragensteller positief op antwoorden. “De kerk blijft beschikbaar voor uitvaarten. Die afspraak is inmiddels gemaakt”, vertelt ze. Eenzelfde positief antwoord komt er op de vraag wat er met het restauratiefonds voor de kerk gebeurt. Een fonds dat door de parochianen bijeen is gebracht en op dit moment zo’n 150.000 euro groot is. “Het is een autonoom fonds, waarvan de gelden alleen voor deze kerk gebruikt mogen worden. Het verdwijnt straks dus zeker niet naar het bisdom”, verzekert ze.
 

Een derde parochiaan is faliekant tegen de voorgenomen opheffing. “Als drie kerken samengaan, dan gaan er vervolgens heel snel twee weer dicht”, zo voorspelt hij. Er is begrip voor zijn standpunt, maar Maria, en ook pastoor Ton van der Gulik beklemtonen nog eens dat er de komende maanden alles aan wordt gedaan om het optimale eruit te halen. “Misschien dat we zelfs de zondagsvieringen hier nog wel in Zenderen kunnen houden”, zo zegt hij. “Maar dat is mede afhankelijk van wat Karmel wil en kan.”

Een stervende Karmelprovincie

Na de pauze geeft de prior provinciaal van Karmel Nederland een toelichting op de nabije toekomstverwachtingen voor Zenderen. Daarin vertelt hij dat Karmel ‘een stervende provincie' is, met nog slechts 40 leden. “De gemiddelde leeftijd van de broeders is nu 81,7 jaar. Toch willen we met drie kloosters in ons land, waarvan Zenderen de grootste is, het ‘Karmel-charisma’ levendig houden en onze banden met de Zenderense gemeenschap zeker niet doorsnijden. Zenderen is ons dierbaar en we willen onze verbintenis heel graag op een nieuwe wijze gestalte geven”, bevestigt hij.
 

Over de manier waaróp wordt volgens hem nog volop nagedacht. “Dat kan als centrum voor spiritualiteit, waarin bezinning en mystiek centraal staan, maar ook als kloosterkerk. Een kerk die als openbare kerkgelegenheid dienst kan doen. Maar daarover moeten we allemaal nog afspraken maken met onze leden en de gemeenschap.”
 

Respectvol en waardig

Wat rest is een zekere berusting, omdat iedereen wel inziet dat een langer zieltogend bestaan van de parochiekerk in Zenderen niet wenselijk, zo niet onverantwoord is. Tevredenheid is er ook over de wijze waarop zowel het kerkbestuur als de Karmelieten ‘in de wedstrijd zitten’. Met alle begrip en meelevendheid voor de gevoelens van iedereen die op welke manier dan ook een band heeft met de parochie en het respect en de waardigheid waarmee de beslissingsbevoegden de toekomst van rooms-katholiek Zenderen zo goed als mogelijk willen verankeren. Hoe precies, dat zal de komende maanden allemaal duidelijk moeten worden. (AJ/BM)