Een andere kijk op het meerjarenperspectief Borne 2019-2025

Inleiding

De financiën van de gemeente Borne blijven de gemoederen bezighouden. Vanuit BOP (Borns Onderzoek Platform) zijn de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten gehouden bij de jaarlijkse reguliere documenten (Begroting, Bestuursrapportage en Jaarrekening). Mede gezien de op handen zijnde gemeenteraadsverkiezingen willen wij alvast een doorkijk geven van deze materie. Hierbij zijn twee verschillende zienswijzen mogelijk:
 

Visie college B&W
Het College van B&W gaat voor de financiën van de gemeente Borne graag uit van de situatie vanaf Begroting 2022 want vanaf dat moment worden extra inkomsten van met name het Rijk verwacht (Gemeentefonds). Het College van B&W voorziet een kostendekkende exploitatie voor de komende jaren.

Visie BOP
BOP heeft de jaarrekening- en begrotingscijfers van de gemeente Borne over de afgelopen jaren uniform in beeld gebracht en geanalyseerd. Hierbij hebben wij geconstateerd dat met name de perikelen rond de GREX (Grond-exploitatie) een belangrijke rol spelen in de verschillende uitkomsten bij college en BOP.
 

Volgens de BBV[1] dienen de baten en lasten van de GREX allereerst verantwoord te worden in de exploitatie (begroting). Aan het einde van het jaar (bij de jaarrekening) worden de verkregen inkomsten uit verkopen grond overgeboekt naar de balans. Deze zijn namelijk ontvangen ter dekking van alle grondgebonden kosten, die in het verleden zijn gemaakt (aankoop grond, bouwrijp maken etc.). Tevens worden aan het einde van het jaar (bij de jaarrekening) de grondgebonden uitgaven overgeboekt naar de balans. Deze zullen door toekomstige inkomsten worden afgedekt.
 

Op deze manier hebben we volgens BOP te maken met twee verschillende benaderingswijzen namelijk een begroting inclusief baten en lasten grondexploitatie en een jaarrekening exclusief baten en lasten grondexploitatie. Op deze manier vergelijk je appels met peren. Voor zover BOP nu kan constateren wordt de begroting niet opgeschoond met de baten en lasten van de grondexploitatie waardoor je een enorm verschil in uitkomst krijgt tussen de begrotingscijfers en de jaarrekening die een jaar later komt. Vanuit BOP is inmiddels opheldering gevraagd bij de Commissie BBV, die toezicht houdt op een juiste toepassing van de BBV regels. Tot op heden heeft BOP nog geen antwoord ontvangen van de Commissie BBV.

Hierna komen beide zienswijzen (college B&W en BOP) cijfermatig aan bod en als laatste sluiten we af met een conclusie.
 

Huidige Begrotingsopzet (College B&W)

In voorgaande tabel zijn de cijfers gepresenteerd uit de definitieve jaarrekeningen 2019 en 2020. Daarna zijn de cijfers uit resp. Begroting 2021, Bestuursrapportage 2021 (HB-2021: Herziene Begroting 2021) en Begroting 2022 (inclusief Raming 2023-2025) opgenomen. In bijlage 1 zijn de detailcijfers weergegeven (informatie per programma) die overeenkomen met deze begrotingsopzet.
 

Het college van B&W presenteert jaarlijks (in begroting én jaarrekening de cijfers inclusief de middelen uit reserves (zie bijlage 1 [vervolg] onderste blok: ‘BORNE TOTAALBEELD’). Bij de regel TOTAAL GENERAAL B&W zien we de resultaten die het college voor ogen heeft voor de komende jaren (zie pagina 74 Begroting 2022).

BOP daarentegen gaat uit van de zuivere baten en lasten in enig jaar (dus exclusief de middelen uit de reserves). Voor BOP geldt dus de onderste regel (RESULTAAT (BATEN -/- LASTEN). In een eerdere presentatie aan de gemeenteraad (over financiën 2017 tot en met 2020) heeft BOP destijds aangetoond dat deze resultaten overeenkomen met de afloop van de reservepositie. Had de gemeente Borne eind 2016 nog een eigen reserve van ruim 39 miljoen euro; eind 2020 was het saldo nog ongeveer 25 miljoen euro; een afname derhalve van 14 miljoen euro.

In bijlage 1 kunnen we vervolgens constateren dat vanaf Begroting 2021 de baten en lasten van Economie (bij Solidair Borne) en van Wonen (bij Duurzaam Borne) fors hoger liggen dan de vergelijkbare onderdelen in de jaarrekening. Hier komen de extra baten en lasten die betrekking hebben op de grondexploitatie (GREX) naar voren. Voor 2024 wordt een éénmalig tekort voorzien in verband met extra afschrijvingen gebouwen (restwaarde gemeentehuis). Voor de rest worden kostendekkende exploitaties voorzien vanaf 2022. BOP heeft de baten en lasten met betrekking tot de GREX inmiddels opgevraagd bij het college B&W en ook ontvangen (voor de jaren 2022 tot en met 2025). Deze informatie wordt nu gebruikt bij de zienswijze van BOP.

Begrotingsopzet excl. GREX (visie BOP)

Voor deze begrotingsopzet (excl. GREX) zijn de detailcijfers opgenomen in bijlage 2. BOP schetst graag nu al een beeld hoe de jaarrekeningcijfers er (straks) mogelijk uit komen te zien wanneer de inkomsten uit verkopen grond en ook de grondgebonden kosten (voor de desbetreffende jaren) zijn overgeboekt naar de balans. De baten en lasten van Veldkamp zijn in mindering gebracht op Economie (zijnde bedrijfsterreinen) en de baten en lasten van Overig grondexploitatie (GREX) zijn in mindering gebracht op het onderdeel Wonen.

Voor begroting 2021 zijn voorzichtigheidshalve redelijk vergelijkbare bedragen opgenomen als voor 2022. Deze tabel geeft nu een indicatie van mogelijke resultaten voor de jaren 2021 tot en met 2025. De onderste regel laat het totale cumulatieve (negatieve) resultaat zien tot en met 2025 (ruim 31 miljoen euro). Per eind 2020 had de gemeente Borne nog een reserve van ca. 25 miljoen euro. Dit betekent dat op basis van huidige inzichten per eind 2024 de reserve volledig is ‘verdampt’.

Conclusie

Aan de hand van de cijfers uit voorgaande tabellen kunnen de navolgende grafieken gepresenteerd worden voor de onderscheiden zienswijzen.

De linker grafiek geeft het beeld weer van baten en lasten zoals het College B&W laat zien in de Begroting 2022. De baten en lasten zijn vanaf 2022 redelijk met elkaar in evenwicht. De baten en lasten zijn vanaf 2021 structureel hoger dan de jaarrekeningcijfers 2019 en 2020. Vooralsnog lijkt het erop dat er niks aan de hand is (kostendekkende exploitatie).
 

De rechter grafiek geeft de situatie weer zoals BOP die voor mogelijk houdt en laat ook een redelijke bestendige lijn zien. De baten zijn vergelijkbaar met jaarrekening 2020 (gemiddeld ca. 58 miljoen). De voorziene lasten liggen ook op een vergelijkbaar niveau van jaarrekening 2020 (gemiddeld 64 miljoen). Dit betekent een structureel tekort van ongeveer 6 miljoen per jaar.
 

Het moge duidelijk zijn dat dit geen rooskleurig beeld is van de toekomstige (te verwachten) exploitatieresultaten. Een bijkomend probleem is dat het uiteindelijke inzicht in de werkelijke situatie pas blijkt uit de cijfers bij de jaarrekening. Ook in de jaarlijkse bestuursrapportage wordt nog geen beeld geschetst van de te verwachten uitkomst van de jaarrekening (dus exclusief de baten & lasten van de grondexploitatie).
 

Naar de mening van BOP is dit een gemiste kans. De raad wordt dus elk jaar achteraf geconfronteerd met een voldongen feit. Met deze notitie tracht BOP dit te verwachten beeld vroegtijdig te presenteren. (BOP)

Voor de volledigheid: de reactie van het college op het recente nieuws dat Borne erg slecht scoort in een onderzoek van BDO Accountant met een nadere uitleg van het effect van de grote omvang van de grondexploitaties en de beoordelingen van de Provincie, als toezichthouder, en de eigen accountant van de gemeente Borne.

[1] Besluit Begroting en Verantwoording; handelt over éénduidige verantwoording van baten en lasten die gelden voor alle gemeenten.