‘Dank je wel, ik kan het weer’

Wat maakt dat je tot je zevenzeventigste nog volop deelneemt aan het arbeidsproces? Voor Henk Witteman is zijn werk als psychotherapeut ook zijn hobby. Al na zijn opleiding als klinisch psycholoog merkte hij dat de beloning voor zijn inzet voor hem van onschatbare waarde is. Als de patiënt aangeeft: “Ik kan weer verder met mijn leven!” Wat maakt dat Witteman zo gedreven en gepakt wordt door zijn carrière? Dat hij niet is gestopt op 65-jarige leeftijd?

Verschil tussen psychologie en psychiatrie

Witteman studeerde in 1973 in Leiden af bij de leerstoel klinische psychologie. Een periode waarin diverse vormen van psychologie volop in ontwikkeling waren. Psychologie doet onderzoek naar de menselijke geest, inclusief gedrag en cognitie. Door middel van gedragstherapie, die zich richt op denkpatronen van de patiënt, behandelt de psycholoog de emotionele problemen. De behandelaar is gericht op haperingen in cognitie van emotionele stoornissen. De psychiatrie is een medisch specialisme. Het behandelt psychische problemen met biologische of neurologische oorzaken. Hier kunnen medicijnen bij gebruikt worden. Zowel de psycholoog als de psychiater streven naar een verbeterde geestelijke gezondheid en emotioneel welzijn van de patiënt.

Een klinisch psycholoog diagnosticeert en behandelt. “Let op”, zegt Witteman. “Bij een diagnose heb je te maken met een heel verhaal. Het is geen kwestie van een etiket plakken.” Het werk van een klinisch psycholoog vindt veelal plaats in een instelling of een kliniek. Maar het kan ook in een eigen praktijk uitgevoerd worden.

Witteman heeft tot 2004 voor een organisatie gewerkt, onder andere bij Mediant. Reeds in 1986 startte hij een eigen praktijk. “Op 1 januari 2022 stop ik met mijn vrijgevestigde praktijk voor de zorgverzekeringen,” licht Witteman toe. In een eerste contact legt Witteman altijd uit hoe het werkt tussen het gevoel-cognitie en gedrag. Dit inzicht is belangrijk om te begrijpen hoe jezelf invloed kunt hebben op je gedrag. In zijn praktijkruimte hangt een bord waarop hij dit schematisch heeft beschreven.

Kijkt een psycholoog door je heen? Hij heeft mij door!

Veel mensen worden ongemakkelijk als ze een psycholoog of een psychiater tegenkomen. Het idee bestaat dat de beroepsbeoefenaar je met `röntgen-ogen` bekijkt. Dat leidde er weleens toe dat Witteman tijdens vakanties niet op voorhand aangaf wat zijn beroep is. Óf mensen reageren ongemakkelijk óf zij beginnen hun problemen te spuien.

Zijn interesse in mensen blijft hem boeien. Dat leidt ertoe dat hij niet volledig stopt. Dit was ook zijn drijfveer om op 65-jarige leeftijd door te werken. Alhoewel voortdurend regels veranderden bleef en blijft zijn passie voor het vak overeind staan. Door de overheveling van de jeugdzorg naar de gemeentes is hij gestopt met de behandeling van kinderen. Het overleg met vijftien verschillende gemeentes is tijdrovend en kan verwarrend zijn. Ook de vele wijzigingen van het declaratiesysteem beïnvloedt het werk negatief. In maart 2022 eindigt zijn BIG-registratie, Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. Dit betekent niet dat zijn opgebouwde ervaring in de 48,5 jaren verloren is. Wel is het doorlopen van allerlei trainingen en cursussen, gezien zijn leeftijd, te omvangrijk geworden.

Burn-out bij jongeren, boosheid bij velen en omgaan met vrijheid

Verontrustend is de snelle toename van jongeren, van eind twintig-begin dertig, met een burn-out. Zij denken dat ze perfect moeten zijn en maken een narcistische ontwikkeling door. De volmaaktheidsdoelen halen ze niet. Ze raken óf in paniek en ontwikkelen een paniekstoornis, óf ze worden depressief omdat hun doelen niet te halen zijn. En dan is het leven nutteloos en zinloos. Het uit zich onder andere in depressies en narcistische stoornissen. In toenemende mate uiten mensen hun boosheid. Aangewakkerd door het leven in een wereld met een pandemie. Boosheid en blijheid tonen is niet erg. Maar er moet een begrenzing op zitten. Zorg dat je boosheid niet in agressie omslaat. Dat is een brug te ver.

We hebben het de laatste twee jaar veel over vrijheid. In het verkeer kennen we begrenzingen. Het accepteren van een rood verkeerslicht als stopteken komt ten goede aan onze veiligheid. Neem je meer vrijheid om bijvoorbeeld het verkeer van rechts geen voorrang te geven dan kan dat leiden tot ongevallen. Je kunt de huidige maatregelen om besmettingen van Covid-19 tegengaan, vergelijken met de regels in het verkeer. Ja, het zijn beperkingen in onze vrijheden; begrenzingen in ons sociale verkeer. En alles om ernstiger vormen in de pandemie te voorkomen.

Je moet niet alles geloven wat je denkt

Wat houdt een 70+ plusser op de been om door te blijven werken? “Wat houdt iemand bezig? Ieder mens is uniek. Het is iedere keer weer een nieuwe wereld waarin je meeleeft”, verklaart Witteman met veel warmte in zijn stem. Een nieuw contact blijft spannend. Wat brengt u hier? Samen met een patiënt een behandeling aangaan, dat geeft hem energie. Het is soms een puzzel. “Ik vraag me dan af: wat is het dat niet lukt?” Vorig jaar ontdekte hij een boek: ‘Je moet niet alles geloven wat je denkt!’. En laat dat nu precies zijn wat hij zijn hele carrière al aan zijn patiënten meegeeft. Met als resultaat: ‘Dank je wel, ik kan het weer!’

Hij werkt nu nog vier dagen per week. En hoe gaat hij die tijd in de toekomst invullen? Zijn opvatting: ‘Je leven wordt beperkter als je niet meer werkt’, moet hij bijstellen. “Ja ik blijf nog enkele mensen, patiënten, zien. Maar aan het tuinieren en tennissen kan ik ook veel plezier beleven. En... samen met mijn vrouw Wilma aan de kunst- en culturele wereld vele bezoeken brengen.” (YD)