Windmolens? Waar dan?

Het plaatsen van windmolens lijkt bijna onvermijdelijk om het doel te halen in 2050 volledig energieneutraal te zijn en de lokale energiebehoefte ook duurzaam lokaal op te wekken. Zodra er echter ergens concrete plannen liggen, dan levert dat meestal enorm veel tumult op in de omgeving. Niemand lijkt een windmolen in de buurt te willen hebben en al snel wordt gewezen naar andere plekken, die veel geschikter zijn. Of naar andere energiebronnen als zonne-energie.

Zijn windmolens nodig en áls ze er moeten komen, waar zou dat kunnen in Twente? Om die discussie te ondersteunen heeft de afdeling PGM (Dept. of Urban and Regional Planning and Geo-information Management) van het ITC, faculteit van de Universiteit Twente, een model ontwikkeld, waarbij keuzes gevisualiseerd worden en mogelijkheden en onmogelijkheden inzichtelijk worden gemaakt.

Bewustwording

“Wat wij beogen met het model is burgers te betrekken bij het proces. Grafiekjes en tekst zeggen mensen niet zoveel, op een kaart aangeven is vaak duidelijker”, legt ing. Frans van den Bosch van het ITC uit. “Het is een hulpmiddel bij het proces van bewustwording.” Dr. Johannes Flacke vult aan: “Alleen met zonnepanelen kom je er niet. Het is én/én. Dat laat het programma zien.” Op de interactieve kaart kunnen diverse opties ingetekend worden: zonnepanelen op daken, zonneparken en windmolens. Het programma rekent direct bij iedere keuze de bijdrage aan de energietransitie door. “Op een gegeven moment zie je dat zelfs als je alle daken vol zou leggen met zonnepanelen je nog niet voldoende effect hebt. Je gaat dan al snel kijken naar zonneparken, maar dat ligt in het buitengebied ook vaak moeilijk. Mensen zien al schuivende met opties dat de opbrengst van een windmolen te vergelijken is met dat van heel veel zonnepanelen. Dat draagt bij aan de bewustwording.”

Drie mogelijke plekken in de gemeente Borne

Het model werkt kortgezegd in twee fasen. Allereerst worden er op de kaart belemmeringen aangegeven waar windmolens of zonneparken niet kunnen. “Bijvoorbeeld voor windmolens niet te dicht bij bebouwing, daar nemen we een grens van 400 meter voor.” Andere criteria zijn onder andere: niet in Natura 2000 gebieden, niet nabij gasleidingen of hoogspanningskabels, niet direct langs wegen of spoor. Daarnaast zijn ook laagvliegroutes taboe en mogen windmolens niet geplaatst worden in ‘straalpaden’ van radar en telecom.

Als je dat allemaal projecteert op de gemeente Borne, dan houd je slechts drie kleine zoekgebiedjes over: op de Elhorst-Vloedbelt in Zenderen, tussen Oude Bieffel en Hedeveldsweg in Hertme en in de buurt van de Brektummerweg aan de rand van Zenderen (de groene plekjes op de kaart met belemmeringen).

“De grootste belemmering in het dichtbevolkte Nederland is toch de bebouwing. Ook het buitengebied is niet leeg en om ieder bewoond object zoals een (woon)boerderij wordt ook afstand gehouden. Windmolens daar plaatsen kan alleen als er commitment is van de bewoners.” Van den Bosch hecht eraan te vermelden dat de aangegeven grenzen op de kaart niet ‘hard’ zijn. “Wet- en regelgeving zijn voortdurend in ontwikkeling en over een aantal criteria kun je discussiëren en eventueel via wettelijke procedures een uitzondering verkrijgen.”

Maximaal vier hoge windmolens

De tweede fase van het model is om zonnepanelen en windmolens (van verschillende hoogtes) op de kaart te plaatsen en dit te relateren aan de benodigde energie. Daarbij wordt dan ook weer rekening gehouden met de noodzakelijke afstanden tussen windmolens onderling. Voor de drie zoekgebieden in de gemeente kom je dan uit op twee hoge windmolens op de Elhorst-Vloedbelt en een bij de Brektummerweg. Bij de Oude Bieffel zouden er twee kleinere (134 meter tiphoogte) of één grote (220 meter tiphoogte) kunnen staan. “Borne is groen, maar er is toch veel bebouwing. Er is eigenlijk niet veel ruimte voor windmolens, als je deze criteria aanhoudt en zonder medewerking van agrariërs en bewoners in het buitengebied.”

Het gebied bij knooppunt Buren net in de gemeente Hof van Twente, waar de familie Kristen twee windmolens wil plaatsen, komt uit het model overigens niet als optie naar voren. “Dat heeft waarschijnlijk te maken met de cirkel die om hun eigen boerderij getekend is.” Tijdens een duurzaamheidsavond, georganiseerd door GB90, gaf spreker Wilma Paalman-Vloedgraven aan dat Borne 6 windmolens en 61 hectare zonnepanelen zou moeten plaatsen om energieneutraal te kunnen zijn. Volgens het model van het ITC is er in de gemeente Borne dus helemaal geen plek voor zes windmolens zonder de medewerking van de agrariërs.

Twentse schaal

In de gemeente Oldenzaal zijn trouwens de beperkingen nog veel groter. Binnen de gemeentegrenzen van die plaats zijn er nagenoeg geen mogelijkheden. “Je moet de discussie ook op Twentse schaal voeren”, menen Flacke en Van den Bosch. “Enschede heeft bijvoorbeeld een grote energiebehoefte als gevolg van de aanwezige industrieën, maar weinig ruimte voor windmolens en dat geldt eigenlijk voor alle steden.”

Beperkingen en politiek

Het ontwikkelde model kent ook beperkingen. Zo worden in het huidige model opties als biogas niet meegenomen, wordt er geen rekening gehouden met toeristische belangen van het buitengebied en ook effecten van energiebesparende maatregelen zijn (nog) geen onderdeel van het model. Flacke: “Dat is altijd een lastige afweging. We wilden het niet te ingewikkeld maken en zijn ook nog voortdurend aan het ontwikkelen.” Daarnaast zijn de zoekgebieden op de kaart lang niet allemaal eigendom van de overheid en is het maar de vraag of een wil om ergens een windmolen te plaatsen ook in de praktijk zal leiden tot een vergunningsaanvraag. “En misschien zegt men wel dat windmolens een te grote impact op het landschap hebben en zet men liever vol in op energiebesparing.” Politieke keuzes waar de modelontwikkelaars van het ITC zich niet mee bemoeien. “Wij kiezen een puur wetenschappelijke insteek en hopen daarmee een bijdrage te leveren aan de discussie.” (AJ/BM)

(Op de foto boven links ing. Frans van den Bosch en rechts dr. Johannes Flacke)